Wspomniany cmentarz (zwany w tych stronach "kierchowem") znajduje się około 900 m na południowy wschód od centrum Rozprzy. Niemal sąsiaduje z cmentarzem katolickim. Znajduje się na działce w kształcie zbliżonym do trapezu. Od strony wschodniej widoczna jest podmokła i porośnięta krzakami polna droga, która przed wojną prowadziła do cmentarza.
Według niepotwierdzonych danych publikowanych na stronie gminy, nekropolia ta powstała w 1677 r. Początkowo chowano na niej także żydowskich mieszkańców Piotrkowa Trybunalskiego. W latach II wojny światowej cmentarz uległ daleko posuniętej dewastacji. Niestety w latach późniejszych proces ten nadal postępował. Jak podaje lokalny historyk, na polecenie Niemców macewy zostały wyrwane z ziemi i wykorzystane do utwardzania podłóg w stajniach i oborach. Z relacji świadków wynika, że po zakończeniu wojny na cmentarzu znajdowała się pewna liczba nagrobków, które stopniowo były wywożone i używane jako wypełnienia fundamentów i materiał na tarcze szlifierskie. W ciągu kolejnych dekad niemal wszystkie naziemne ślady cmentarza uległy zatarciu. W jego obrębie można było odnaleźć jedynie pojedyncze fragmenty rozbitych nagrobków (w większości betonowe podstawy wyłamanych macew).
Jesienią 2013 r. miejscowi społecznicy odkopali i ustawili w pionie macewę Rojzy Lei Prager. W październiku i listopadzie 2014 r. z inicjatywy Ochotniczej Straży Pożarnej w Rozprzy oraz Jonny'ego Danielsa z organizacji Projekt "Matzeva" na cmentarzu przeprowadzono prace porządkowe. Uczestniczyli w nich członkowie Ochotniczej Straży Pożarnej w Rozprzy, mieszkańcy Rozprzy i okolicznych miejscowości oraz grupa związanych z Projektem "Matzeva" wolontariuszy z Warszawy.
Odkopano około 20 nagrobków lub ich fragmentów, płytko zalegających pod warstwą darni. Dane osobowe lub daty zgonu udało się odczytać z ośmiu z nich:
1. Icchak Różycki syn Elchanana Efraima ha-Lewi, zm. 16 szewat 5693 r. (12.02.1933 r.),
2. Rojza Lea Prager córka Jakowa Jehudy i Rebeki z rodziny Winter, żona Jakowa, zmarła w Gorzkowicach, zm. 26 marcheszwan 5690 r. (29.11.1929 r.),
3. Baruch Efraim syn Meira, zm. 27 adar 5668 r. (29.02.1908 r.).
4. Josef Jakubowicz z Gorzkowic, brak daty zgonu,
5. brak danych osobowych, zm. [..] cheszwan 5570 r. (październik/listopad 1809 r.),
6. Sura (?) córka Zewa Wolfa, zm. 9 nisan 5573 r. (09.04.1813 r.),
7. Icchak Szmuel syn Eli, zm. 29 tewet 5661 r. (20.01.1901 r.),
8. Josef syn Aleksandra, brak daty zgonu.
Cześć odnalezionych nagrobków to typowe macewy w formie pionowych płyt z piaskowca, prostokątnych lub zamkniętych łukiem półkolistym, z wyodrębnioną płyciną inskrypcyjną i naczółkiem. Na cmentarzu widoczne są też betonowe obudowy, w formie postumentów pod nagrobki lub cokołów otaczających groby.
Inskrypcje na macewach sporządzono w języku hebrajskim, z uwzględnieniem imion w języku jidysz (np. Wolf). Do wykonania inskrypcji stosowano w większości technikę napisu wklęsłego, na kilku macewach widoczne są napisy wypukłe. W zwieńczeniach części macew wyryto symbole charakterystyczne dla żydowskiej sztuki sepulkralnej: dzbany, misy, książki, szafy z książkami, lwy, jelenie. Ze względu na bardzo dobrze zachowaną - unikalną w skali kraju - polichromię na szczególną uwagę zasługuje nagrobek Icchaka syna Elchanana Efraima ha-Lewi Różyckiego.
Komentarze 5