W środę (19.03.2025) w Sulejowie odbyło się wyjątkowe upamiętnienie 120. rocznicy Strajków Szkolnych na Ziemi Piotrkowskiej. Obchody oddające hołd uczestnikom protestów z 1905 roku, którzy bronili ojczystego języka. Wydarzenie rozpoczęło się uroczysta sesją Rady Miejskiej w Sulejowie z gościnnym udziałem radnych Rady Powiatu w Piotrkowie Trybunalskim. Podczas spotkania wyświetlono film stworzony przez uczniów z Sulejowa, przytaczający walkę o polonizację szkolnictwa. Uczestnicy sesji przeszli do siedziby Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Ustawicznego. Podczas przemarszu odbyła się inscenizacja manifestacji, które organizowano 120 lat temu. Obchody zakończono pokazem wystawa zdjęć historycznych, związanych ze strajkami oraz koncertem patriotycznym.
Na uroczystej sesji Rady Miejskiej w Sulejowie zagościli samorządowcy z gmin powiatu Piotrkowskiego, radni powiatu Piotrkowskiego, przedstawiciele kuratorium oraz mieszkańcy Sulejowa. Dorota Jankowska podkreślała wagę sulejowskiej historii dla całego powiatu Piotrkowskiego.
Przytoczenie historii Sulejowa i jego ścieżki do niepodległości to bardzo ważny moment dla naszej gminy. Jestem niezmiernie dumna, że z tej okazji zgromadziliśmy tak liczne grono samorządowców, decydentów, ale również środowiska szkolnego. Jest to oczywiście promocja gminy, lecz ważniejsza jest możliwość oddania hołdu tym, którzy nie bali się - podnieśli głowę, i zawalczyli o naszą niepodległość i prawo do języka polskiego - mówiła Dorota Jankowska, burmistrz Sulejowa.
Piotr Łączny, starosta powiatu Piotrkowskiego zaznacza, że na wydarzeniu pojawili się przedstawiciele gmin powiatu Piotrkowskiego. Rocznica była okazją do pielęgnowania tożsamości narodowej.
Potrzebne są takie spotkania, ponieważ jest to żywa lekcja historii. My mamy obowiązek, aby tę wiedzę, to wydarzenie przekazywać młodszym pokoleniom. To nie jest tylko wartość, która ma być pokazana, ale ma być przekazana. Krzewienie patriotyzmu wśród młodych ludzi jest naszym obowiązkiem i to właśnie robimy. Bardzo się cieszę, że pani burmistrz zorganizowała rocznicę. To pokazuje, że nam zależy na tym, żeby tożsamość pielęgnować - mówił Piotr Łączny, starosta powiatu Piotrkowskiego.
Na wydarzeniu zagościli przedstawiciele kuratorium. Jak mówił Jarosław Krajewski, rocznica strajków szkolnych to wspaniała okazja na żywą lekcję historii dla dzieci i młodzieży. Zaangażowanie się uczniów w produkcję filmu zostawi w nich pamięć o wydarzeniach do końca życia.
Uroczystości stworzone i wytworzone przez młodzież z sulejowskich szkół, taka żywa lekcja historii, patriotyzmu, gdzie młodzi dotykają historii w sposób namacalny, gdzie jest to odtwarzane, to zostanie w nich do końca życia. Jest to najbardziej praktyczny i skuteczny sposób dotarcia do młodych ludzi - mówił Jarosław Krajewski, Łódzki Wicekurator Oświaty.
Po upadku powstania styczniowego oczy urzędników carskich zwróciły szczególną uwagę na szkolnictwo w Królestwie Polskim. Nowa szkoła miała kształcić obywateli Imperium Rosyjskiego, karnych urzędników, nastawionych na interes Imperium i związanych całkowicie z Rosją. Szkoły miały uczyć tylko po rosyjsku i w duchu rosyjskiego patriotyzmu. W 1904 klęska Rosji w wojnie z Japonią spowodowała, że problemy społeczne zaczęły dawać o sobie znać, a brak reform radykalizował ruchy rewolucyjne. W całym Imperium Rosyjskim wrzało. 22 stycznia 1905 odbyła się w Petersburgu, stolicy Imperium, wielka 200-tysięczna manifestacja, która przeszła do historii jako „krwawa niedziela”. Manifestację krwawo stłumiono, mogło zginąć nawet 1000 osób. Wieść o masakrze obiegła cały kraj.
28 stycznia 1905 roku studenci warszawskiej Politechniki i Uniwersytetu podczas wieców zdecydowali o rozpoczęciu strajku. W ciągu następnych miesięcy do strajku przystąpili uczniowie szkół średnich i zawodowych innych miast w Królestwie. Ruchem strajkowym stopniowo zostały objęte wszystkie typy szkół – od uczelni wyższych poprzez szkoły średnie do szkół elementarnych, ludowych. Akcja bojkotu carskich szkół trwała w całym kraju ponad 3 lata. Strajkująca młodzież domagała się nauczania w języku polskim, zniesienia kontroli władz szkolnych i policji nad uczniami, swobody stowarzyszeń, wolności przekonań i zebrań, wprowadzenia powszechnego, bezpłatnego i obowiązkowego nauczania elementarnego. Żądania dotyczyły również wprowadzenia kontroli rodziców nad doborem kadry nauczycielskiej, zniesienia ograniczeń wyznaniowych, narodowościowych i stanowych w przyjmowaniu uczniów do szkół, prawa kobiet do wyższego wykształcenia.
Kiedy wiadomości o strajkach w Warszawie dotarły do Piotrkowa, działania przygotowawcze do strajku ruszyły. W końcu, na dwa dni przed zaplanowanym terminem, 1.11.1905 r. młodzież gimnazjalna Piotrkowa rozpoczęła strajk szkolny.
Rano w gimnazjum męskim doszło do buntu 250 uczniów, którzy przedstawili dyrektorowi swoje żądania oraz oświadczyli, że zaprzestają uczęszczania do rosyjskiej szkoły, po czym zerwali znaczki z czapek szkolnych i opuścili budynek. Wieści o tym, co się wydarzyło w gimnazjum męskim dotarły do gimnazjum żeńskiego, a delegacja uczennic wręczyła swojej dyrekcji analogiczne żądania. Dodatkowo grupa ok. 50 gimnazjalistów sforsowała drzwi i wdarła się do szkoły, po czym zarówno dziewczęta, jak i chłopcy opuścili gmach i ruszyli na miasto.
Z przykładem obu gimnazjów jeszcze tego samego dnia poszła młodzież ze szkoły miejskiej, której przewodzili słuchacze kursów pedagogicznych tej szkoły, Feliks Gębicki i Józef Włodarski. Przedłożyli oni inspektorowi szkolnemu petycję z żądaniami, po czym wszyscy uczniowie wyszli na miasto.
Władze carskie nakazały zamknięcie szkół i zastosowały represje, wydalając z gimnazjum męskiego 256 uczniów, z żeńskiego 186 uczennic oraz z "Aleksandrówki" 137 uczniów. Przywódców strajku poddano policyjnemu dochodzeniu, a rodzice młodzieży spotykali się z rozmaitymi naciskami ze strony władz. Represje te nie przyniosły jednak rezultatów, bowiem rodzice, jak i znakomita większość społeczeństwa polskiego zdecydowanie popierali postulaty młodzieży.
26.11.1905 r. strajk szkolny w Piotrkowie rozszerzył się na szkoły niedzielne – handlową i rzemieślniczą, obejmując tam łącznie 176 uczniów.
Wieści o strajku szkolnym w Piotrkowie szybko rozniosły się na gruncie sulejowskim, bowiem wśród młodzieży gimnazjalnej w Piotrkowie uczyło się wielu Sulejowian. Rewolucyjny zapał udzielił się także uczniom szkoły ludowej w Sulejowie. Uczniowie oddziału II. i III. zdjęli ze ściany portret cara Mikołaja II, wykłuli mu oczy stalówkami i zawiesili z powrotem na ścianie. Dziś potraktowalibyśmy to w kategoriach szczeniackiego wybryku, ale wówczas za taki czyn sprawcy mogli zostać wyrzuceni ze szkoły z wilczym biletem.
Niebawem bierny opór przerodził się w czynne wystąpienia. 20.11.1905 r. ok. 60 młodych chłopców i dziewcząt, po 10-16 lat, przemaszerowało ulicami Sulejowa niosąc biało-czerwone i czerwone sztandary. Na jednym z nich był polski orzeł biały i napis "Niech żyje Polska". Śpiewano pieśni patriotyczne. Miejscowi strażnicy ziemscy próbowali go zerwać i rozproszyć dzieci, lecz tłum dorosłych, który towarzyszył pochodowi, odepchnął żandarmów i dzieci bez dalszych przeszkód przemaszerowały ulicami Sulejowa.
Także w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3. Maja młodzież sulejowska w liczbie ponad 100 osób w wieku około 15 lat, otoczona kordonem starszych, wzięła udział w uroczystym pochodzie z Placu Straży przez ul. Cmentarną do kaplicy Laseckich przy obecnej ul. Przydziatki. Z drewnianymi szabelkami i karabinkami uczniowie śpiewali "Jeszcze Polska nie zginęła", "Z dymem pożarów" i "Boże, coś Polskę". Asystował im tylko jeden strażnik rosyjski nazwiskiem Zyner, ale nauczony wcześniejszym doświadczeniem, nie reagował i zawrócił, gdy pochód wyszedł za miasto.
Rewolucja 1905 r. i strajki szkolne mimo połowicznego sukcesu przyniosły szereg pozytywnych zmian na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim.
Władze rosyjskie wyraziły ostatecznie zgodę na:
nauczanie w szkołach państwowych w języku polskim, jedynie języka polskiego i religii,
zezwolono osobom prywatnym i stowarzyszeniom oświatowym na zakładanie średnich szkół z polskim językiem nauczania,
ograniczono cenzurę, pozwolono na zakładanie i działalność polskich stowarzyszeń i organizacji kulturalno-oświatowych, ruchu spółdzielczego,
wprowadzono wolność wyznania,
dopuszczono używanie języka polskiego w urzędach gminnych.
Jednak po dławieniu rewolucji, w 1907 roku ponownie nasiliły się represje. Walki Polaków o wolność i prawo narodu do samostanowienia, zainicjowane w 1905 roku, carska Rosja nie mogła już zatrzymać. Strajk szkolny w regionie łódzkim przyczynił się do powstania licznych miejscowych polskich organizacji oświatowych i kulturalnych oraz ogniw Polskiej Macierzy Szkolnej. Jej celem było zakładanie przedszkoli, szkół elementarnych, średnich i wyższych oraz walka z analfabetyzmem.
Opracowanie rysu historycznego: Gmina Sulejów / Powiat Piotrkowski
Komentarze 1