Niewielu mieszkańców Piotrkowa wie, że w podziemiach klasztoru Ojców Bernardynów kryje się wyjątkowe miejsce – Izba Pamięci Braci Kolejarzy, świadectwo ponad 180-letniej historii kolei w regionie. Z okazji 25 listopada, czyli Dnia Kolejarza, zaglądamy do tego mało znanego zakątka miasta, przypominając również bogate dzieje piotrkowskiej kolei – od pierwszego pociągu „Wiedenki”, po legendarną kolejkę wąskotorową Piotrków–Sulejów, której powstanie zawdzięczamy hrabiemu Stanisławowi Psarskiemu.
W podziemiach klasztoru Ojców Bernardynów w Piotrkowie Trybunalskim mieści się Izba Pamięci Braci Kolejarzy – mało znane miejsce, które przypomina o lokalnej i ogólnopolskiej historii kolei. Zapewne niewiele osób wie o istnieniu tej izby, dlatego z okazji 25 listopada, czyli Dnia Kolejarza, warto ją przybliżyć szerszemu gronu oraz opowiedzieć historię kolei zarówno w naszym regionie, jak i w całej Polsce. W Izbie zgromadzono liczne pamiątki związane z historią kolei w Piotrkowie: dawne dokumenty, elementy wyposażenia, urządzenia techniczne, kroniki oraz unikatowe przedmioty codziennego użytku kolejarskiego. To przestrzeń, w której można dotknąć przeszłości i zobaczyć, jak na przestrzeni lat zmieniała się praca na kolei oraz życie ludzi z nią związanych.
Dzień Kolejarza, obchodzony co roku 25 listopada, przypada w dniu wspomnienia Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej – patronki ludzi kolei. Tę datę, obowiązującą od 1981 roku, wprowadził NSZZ „Solidarność” z Lublina, przywracając symboliczne powiązanie święta z atrybutem patronki – zębatym kołem, kojarzonym z kołami pociągów. W Piotrkowie wizerunek św. Katarzyny można znaleźć nie tylko w Izbie Pamięci. Jej pomnik stoi również na terenie kompleksu kolejowego w okolicach ulicy Częstochowskiej.
Izba Pamięci zgromadziła imponujący zbiór eksponatów: stare rozkłady i instrukcje ruchu, wyposażenie kas biletowych z ręcznie wypisywanymi kartonikowymi biletami, narzędzia kontrolne, telefoniczne urządzenia łączności, a także kroniki i fotografie dokumentujące życie kolejarzy. Wiele z tych obiektów jest unikatowych, a ich wartość polega nie tylko na wieku, ale na historii ludzi, którzy z nich korzystali. To miejsce, w którym można dosłownie dotknąć przeszłości i zobaczyć, jak wyglądała codzienność służby kolejowej. Wybrane eksponaty można również zobaczyć w naszej galerii dołączonej do artykułu.
Związek kolejarzy z klasztorem Ojców Bernardynów ma długą tradycję. Nieopodal, przy dzisiejszej ulicy Narutowicza, mieszkało niegdyś wielu pracowników kolei. W drodze na służbę często zatrzymywali się w klasztorze na krótką modlitwę. Kolejarze wspierali klasztor także w trudnych okresach historii. Dziś w tym miejscu działa Duszpasterstwo Kolejarzy i ich rodzin prowadzone przez Ojca Ambrożego. Co roku w trzecią niedzielę listopada odprawiana jest uroczysta Msza Święta w intencji czynnych i emerytowanych kolejarzy, a także tych, którzy odeszli na wieczną służbę.
Historia kolei w Polsce rozpoczęła się w czasach zaborów. Pierwszą polską linią była Warszawsko–Wiedeńska Droga Żelazna, której budowę zainicjowano w 1840 roku. Trasa zaprojektowana przez inżyniera Stanisława Wysockiego wiodła przez Skierniewice, Piotrków Trybunalski, Częstochowę i Ząbkowice. 14 czerwca 1845 roku pierwszy pociąg ruszył z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego, a już rok później – 2 września 1846 roku – dotarł do Piotrkowa. W 2026 roku miasto będzie świętować 180. rocznicę tego wydarzenia, a Polska – 100-lecie powstania Polskich Kolei Państwowych, utworzonych w 1926 roku na mocy dekretu prezydenta Ignacego Mościckiego.
Jednym z najbarwniejszych rozdziałów lokalnej historii była kolej wąskotorowa łącząca Piotrków z Sulejowem. Jej inicjatorem był hrabia Stanisław Józef Psarski, który w 1896 roku rozpoczął budowę linii potrzebnej do transportu surowców, zwłaszcza wapna i drewna. W 1902 roku pierwsze wagoniki wyruszyły w trasę – początkowo do Przygłowa, a nieco później do Sulejowa. Kolejka szybko stała się nieodłącznym elementem krajobrazu, służąc zarówno przemysłowi, jak i mieszkańcom okolicznych wsi. Choć ruch pasażerski zamknięto w latach 80., jej wspomnienie do dziś wywołuje nostalgię i przypomina o czasach, gdy podróż miała zupełnie inny rytm.
Z okazji Dnia Kolejarza wszystkim pracownikom kolei, emerytowanym kolejarzom oraz ich rodzinom składamy najserdeczniejsze życzenia. Życzymy Wam zdrowia, spokojnych służb, satysfakcji z pełnionej misji oraz pomyślności w życiu osobistym. Dziękujemy za codzienną odpowiedzialność i za troskę o bezpieczeństwo milionów pasażerów. Niech św. Katarzyna Aleksandryjska czuwa nad Wami każdego dnia.
Informacje o historii piotrkowskiej kolei oraz zbiorach Izby Pamięci przekazał nam Maciej Kębłowski – inżynier transportu kolejowego, przedstawiciel czwartego pokolenia rodziny kolejarskiej i pracownik PKP Polskie Linie Kolejowe.
Komentarze 6