O tym, że wielki astronom, Mikołaj Kopernik bywał w Piotrkowie wie prawie każdy mieszkaniec naszego miasta. Gorzej jednak jest ze wskazaniem dokładnej daty jego pobytu. A tak właściwie pobytów, bowiem jeden z największych uczonych w dziejach ludzkości kilkakrotnie odwiedzał trybunalski gród. Co ciekawe wizyty Mikołaja Kopernika nad Strawą niewiele miały wspólnego z jego astronomicznymi odkryciami. Czemu wiec tu bywał i co porabiał nim wstrzymał Słońce i poruszył Ziemię?

Piotrków po raz pierwszy

Pierwszą wizytą zaszczycił nasz gród Mikołaj Kopernik po swym powrocie ze studiów we Włoszech. Za sprawą swego wuja, biskupa warmińskiego, Łukasza Watzenrode młody Kopernik przysłuchiwał się obradom sejmowym, najpierw w 1508 roku a następnie w lutym 1510 roku.
Sprawujący pieczę nad wychowaniem i edukacją Mikołaja, wspomniany Łukasz Watzenrode chciał aby miły sercu siostrzan zapoznał się z tajnikami ówczesnej dyplomacji i polityki. Jeździł więc po kraju wraz z wujem, posłował,
a gdy zaistniała potrzeba zajmował się sprawami jego kancelarii.
Co ciekawe po śmierci stryja Kopernik nie zarzucił wizyt w Piotrkowie.

trybunalski bunt

Kolejny raz gości w naszym mieście w 1512 roku. Jako kanonik fromborski uczestniczy 7 grudnia 1512 roku w podpisaniu układu, tzw. piotrkowskiego, regulującego obsadę warmińskiej stolicy biskupiej. Co istotne to wówczas właśnie dochodzi do sprzeciwu uczonego wobec swych zwierzchników. Mikołaj Kopernik wbrew opozycyjnemu stanowisku kapituły kościelnej opowiedział się za wiernością i posłuszeństwem wobec Korony. Taka postawa wbrew pozorom nie zamknęła mu drogi do dalszej kariery. Kilka lat później w 1516 roku ta sama kapituła z której się przeciwstawił powierzyła mu administrację dóbr olsztyńskich. Kopernik został panem i sędzią na zamku w Olsztynie, a także najwyższym dowódcą. Podlegało mu kilka miast i ponad 120 wsi. O trafności wyboru duchownych świadczy postawa astronoma w trakcie wojny z zakonem w 1520 roku, kiedy to sprawdził się jako główno dowodzący obroną zamku olsztyńskiego przed Krzyżakami.

Nad Strawą o pieniądzach

Ostatnia wizyta Mikołaja Kopernika w Piotrkowie przypada na rok 1523. Mimo iż w tym czasie astronom prowadził zaawansowane obserwacje nieba i pracował już nad dziełem swego życia „O obrotach sfer niebieskich” w trybunalskim grodzie zabrał głos w zupełnie innej sprawie. Jako człowiek renesansu Kopernik interesował się nie tylko astronomią, matematyką, polityką czy medycyną ale także jako administrujący kościelnymi dobrami dużo uwagi poświęcał zagadnieniom ekonomicznym. W celu ujednolicenia wagi i cen chlebana ziemi warmińskiej opracował tzw. „taksę chlebową”. W Piotrkowie jednak wystąpił na specjalną prośbę króla Zygmunta Starego z projektem reformy systemu monetarnego w państwie polskim (znanym jako „Rozmyślania o pieniądzu”). Miało to miejsce we wspomnianym roku, na zamku królewskim w sali tronowej. Mowie Kopernika oprócz króla przysłuchiwali się także ówcześni posłujący. Kopernik starał się wytłumaczyć, że wprowadzając nowe monety do obiegu należy wycofać stare by nie wprowadzać chaosu w polityce monetarnej państwa i by nie doprowadzać do tzw. wypierania dobrego pieniądza przez zły pieniądz. Dziś ta prawidłowość znana jest jako prawo Greshama, w czasach wielkiego astronoma nie znalazła jednak zwolenników. Współcześni Kopernikowi woleli poprzeć gorszy projekt reformy autorstwa Justusa Decjusza. Jednak jak pokazał czas to właśnie pomysły polskiego uczonego z Torunia znalazły zastosowanie w światowej polityce monetarnej, jak na przykład wybijanie na monetach daty ich emisji czy zabezpieczanie krawędzi monet przed ich obcinaniem.

Inne związki

Czy istnieją inne związki Mikołaja Kopernika z Piotrkowem? Kilka. Od roku 1968 miasto może poszczycić się szpitalem noszącym miano niepospolitego astrologa, jak mawiał o nim florencki uczony Franciszek Giuntini. Od Roku kopernikowskiego, czyli od 1973 roku miejska Starówka posiada pomnik astronoma, usytuowany tuż przed najstarszą piotrkowską szkołą średnią. A od początku lat osiemdziesiątych trybunalski gród przecina Aleja Kopernika. Być może w przyszłości owych związków z wielkim polskim uczonym będzie więcej...

Agawa

W obramowaniu:
Mikołaj Kopernik (1473-1543)- wybitny astronom, ekonomista, matematyk, lekarz. Studiował w Akademii w Krakowie oraz na uniwersytecie w Bolonii, Padwie i Ferrarze. Po powrocie do kraju pełnił m.in. funkcję kanonika warmińskiego. Sformułował podstawowe zasady teorii heliocentrycznej (centrum układu słonecznego jest Słońce wokół którego krąży Ziemia i inne planety), i tym samym obalił obowiązującą wówczas ptolemejską teorię geocentryczną. Swe odkrycia opisał w dziele „O obrotach sfer niebieskich” wydanym w 1543 roku w Norymberdze. Zaliczany do największych odkrywców i uczonych w dziejach ludzkości.

1) Z okazji Roku Kopernikowskiego miasto złożyło hołd wielkiemu uczonemu stawiając mu pomnik przed najstarszą piotrkowską szkołą średnią.
2) Piotrkowskie akcenty w biografii słynnego astronoma można odnaleźć także w biograficznym filmie Ewy i Czesława Petelskich t. „Kopernik” (1973). W tytułowej roli Andrzej Kopiczyński


/Agawa/