Wspomniany rok 2014 to czas, gdy na piotrkowskiej filii UJK odbywały się zajęcia z historii, a zafascynowane opowieściami sprzed lat studentki i studenci postanowili zorganizować plenerowe warsztaty marcepanowe zwane „Marcepanami Zygmunta Starego”. Warsztaty te promowały uczelnię i jednocześnie stanowiły dla mieszkańców okazję do spędzenia wolnego czasu w sposób kreatywny i ciekawy. Pomysł okazał się strzałem w dziesiątkę, a zainteresowanie mieszkańców przerosło oczekiwania pomysłodawców. Dlatego też studenci i ich wykładowcy poszli za ciosem i w dwa lata udało im się uruchomić punkt edukacyjno-popularyzatorski „Marcepany Króla Zygmunta”, który funkcjonował przy ul. Grodzkiej 1. Skromną siedzibę zamieniono w roku 2020 na lokal po dawnej filii Miejskiej Biblioteki Publicznej przy ul. Sieradzkiej 2.
Powody powstania Muzeum Marcepanów wyjaśniają jego organizatorzy i założyciele na swojej stronie internetowej:
Głównym celem inicjatywy było organizowanie spotkań i prelekcji przybliżających dzieje i tradycje Piotrkowa doby Jagiellonów. Stałą zaś atrakcją historyczną placówki stało się odtwórstwo produkcji marcepanów na potrzeby dworu królewskiego. Metryka Koronna” wzmiankuje bowiem o działających w czasach panowania Zygmunta I Starego i Bony w Piotrkowie dwóch aptekarzach: Melchiorze Bogurskim oraz Włochu Marku Revesla. A zważywszy na fakt, że tenże Zygmunt I był wielkim miłośnikiem marcepana oraz wielkim dobrodziejem Piotrkowa, to trudno sobie wyobrazić, by marcepana w mieście, które w XVI wieku było ważnym punktem na mapach Polski i Europy, nie produkowano.
Głównym celem Muzeum Marcepanów niezmiennie pozostaje odtworzenie warsztatu pracy renesansowych aptekarzy oraz ukazanie bogactwa renesansowego Piotrkowa, jednego z najważniejszych polskich miast Rzeczypospolitej. Dlatego też w okresie letnim organizowane są liczne warsztaty, podczas których można poznać proces powstawania marcepanów, ale też wiele tajemnic dotyczących przepisu oraz ciekawostek dotyczących składników tego specjału. Przygotowania można przeprowadzić własnoręcznie, pod okiem pracowników Muzeum Marcepanów.
Poza warsztatami muzeum organizuje także czasowe wystawy tematyczne. Do tej pory można było na nich podziwiać m.in. tradycje komunijne, czyli zwyczaje związane z sakramentem pierwszej komunii św. Wystawa ta była wzbogacona o liczne eksponaty i dawne stroje komunijne. W taki kompleksowy sposób przygotowywane są też inne tematyczne wystawy, które można podziwiać w placówce.
Muzeum Marcepanów, pod taką właśnie nazwą, funkcjonuje od roku 2018, kiedy to decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego punkt służący do popularyzowania wiedzy i tradycji został oficjalnie przekształcony w muzeum. W roku 2020 działalność placówki została wzbogacona o Izbę Pamięci Legionów Polskich. Obecność legionistów w Piotrkowie w dobie I wojny światowej też jest bowiem istotną częścią dziejów miasta i kraju. Dzięki temu wspominaną historię można poznawać choćby podczas odbywającej się w maju Nocy Muzeów, a także przy wielu innych okazjach.
