Piotrków Trybunalski to kolejne miasto, w którym będzie można oglądać projekt Anki Leśniak „patRIOTki”. Podczas wyjątkowej sesji fotograficznej współczesne piotrkowianki wcielą się w polskie bojowniczki, które na początku dwudziestego wieku w zaborze rosyjskim brały udział w zamachach na carskich urzędników. Wystawa w Ośrodku Działań Artystycznych poruszy zagadnienia patriotyzmu, wolności, suwerenności, walki, bezpieczeństwa. Obok wizerunków walczących kobiet prezentowane będą obiekty-suknie, skrywające pod warstwą materiału broń i materiały wybuchowe.
Anka Leśniak w swojej sztuce przywołuje nietuzinkowe, wymykające się łatwym interpretacjom biografie kobiet z przeszłości. Wybiera postaci tajemnicze, pozostające na marginesie historycznych narracji i niemal zapomniane, interpretując ich historie w sposób, który zachęca do spojrzenia na współczesne zjawiska społeczne przez pryzmat minionych wydarzeń.
Tym razem artystka sięgnęła do opisanej w książce Wojciecha Lady „Polscy terroryści” historii kobiet, które w pierwszych latach XX wieku włączały się w działalność polskich organizacji bojowych: roznosiły bibułę, transportowały broń, a niekiedy zrzucały bomby z balkonów. Jak pisze Wojciech Lada: (…) był to szereg niemal anonimowych dziś kobiet, które zwykle wpadały po roku lub dwóch działalności (…). Po zesłaniu i katordze wracały w rodzinne strony, prowadząc skromne życie robotnic. Historia zapamiętała tylko te kobiety, które w II Rzeczypospolitej stały u boku liczących się mężów, jak Aleksandra Piłsudska, albo te nieliczne, które same robiły karierę polityczną.
Anka Leśniak, odwiedzając kolejne polskie miasta, zaprasza ich mieszkanki do udziału w swoim projekcie. Kobiety wcielają się w konkretne bojowniczki, użyczając im swoich twarzy podczas sesji fotograficznych. Włączane do kolejnych odsłon wystawy zdjęcia wyobrażają postaci, po których często w materiałach archiwalnych pozostało jedynie wymieniane w ciągu innych nazwisko. Portretom towarzyszą krótkie opisy kobiet wymienionych w książce Wojciecha Lady, a przebieg sesji dokumentuje video.
Na wystawie zobaczymy też obiekty w kształcie sukien, w których wnętrzu ukryta została broń i amunicja. Nawiązują one do sposobów transportowania przez bojowniczki nielegalnych ładunków w specjalnie szytych lub przerabianych strojach. Kolory sukien symbolizują etapy życia kobiety, podkreślając fakt, że w walkę włączały się ochotniczki z różnych pokoleń i klas społecznych.
Zawarte w tytule wystawy słowo RIOT pochodzi z języka angielskiego i oznacza zamieszki. Podkreśla awanturniczy pierwiastek obecny w działalności bojowniczek, aspekt przeciwstawienia się dominującej sile aparatu władzy. Nasuwa się pytanie: czy brawurowe akcje patRIOTek dały wyraz emancypacji kobiet, czy raczej ich zaangażowanie zostało wykorzystane do utrwalenia patriarchalnych schematów i związanej z nimi wizji patriotyzmu? W jakich okolicznościach stosowane przez nie metody walki możemy uznać za moralnie uzasadnione? Wreszcie – czym jest polski patriotyzm na tle niepokojów i zmian we współczesnej Europie i jak w tej narracji postrzegają siebie kobiety?
PatRIOTki to projekt w procesie. Do tej pory prezentowany był w Galerii XX1 w Warszawie, na wystawie Złe Kobiety w Centrum Kultury Zamek w Poznaniu, podczas OSTRALE Biennale w Dreźnie, w ramach wystawy Found a Mentalism II w Saint James Cavalier w Valetcie na Malcie oraz w Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi.
Anka Leśniak zajmuje się rolą kobiet w historii i historii sztuki. Ukończyła historię sztuki na Uniwersytecie Łódzkim (2003) oraz Wydział Edukacji Wizualnej na Akademii Sztuk Pięknych (2004). W 2016 roku obroniła doktorat na Wydziale Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Brała udział w ponad 80 wystawach indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granicą. Stypendystka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2011), laureatka stypendiów kulturalnych Łodzi i Gdańska. W 2016 roku otrzymała zaproszenie na rezydencję artystyczną organizowaną przez Kultur Kontakt we współpracy z rządem austriackim.
(materiały: ODA Piotrków)
