NAJJAŚNIEJSZEMU KRÓLOWI I RZECZYPOSPOLITEJ WIERNYM BĘDĘ...
Przed nami 220 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Niewielu piotrkowian wie, jak bardzo obywatele naszego miasta przyczynili się do ustanowienia tej pierwszej w Europie i drugiej na świecie ustawy zasadniczej. Piotrkowianie również jako jedni z pierwszych złożyli przysięgę na wierność nowej konstytucji. Dowodem ich wielkiego poparcia wobec zmian mających przynieść ratunek ówczesnej Rzeczypospolitej jest „Księga wpisów na wierność Konstytucji 3 Maja miasta Piotrkowa” przechowywana do dnia dzisiejszego w piotrkowskim Archiwum Państwowym. Bogato złocona, w brunatnej skórzanej oprawie księga miejska o wymiarach 330x230x150mm zawiera roty przysiąg i podpisy tych, którzy je złożyli.
PIERWSZY BYŁ PREZYDENT
Ja, Aleksander Watson Prezydent Miasta Piotrkowa Nyiaśniejszemu Królowi i Rzeczypospolitej wiernym będę, Posłuszeństwo Prawom y Ustawom Seymowym, za Najściślejszy biorę Obowiązek, Zwierzchności Miasta Piotrkowa, w Którym do Obywatelstwa iestem, podległym bydź chcę y Obowiązki wszelkie zachowam. Co wszystko zaręczam tak za Siebie jako y Następców Moich. Tak na wierność królowi i Ustawie Majowej (określonej jako Ustawy Sejmowe) w obecności Radnych, Gminnych, wójta, szlachetnych oraz pospólstwa na publicznej sesji przysięgał ówczesny prezydent Piotrkowa, z pochodzenia Szkot, Aleksander Watson. A miało to miejsce na Ratuszu Miasta Piotrkowa Dnia Dwudziestego Czwartego miesiąca Czerwca, Roku Tysiącznego Siedemsetnego Dziewięćdziesiątego Pierwszego.
170 PODPISÓW
Podobne przysięgi pomiędzy 24 czerwca 1791 roku a 6 kwietnia 1792 roku, na kolejnych dziewięciu uroczystych sesjach w obecności publiczności na miejskim ratuszu złożyli jeszcze ówczesny wójt miasta Piotrkowa Jan Olęcki, Karol Hildebrand, lekarz powiatu piotrkowskiego i biegły sądowy, wcześniej nadworny medyk króla Stanisława Augusta, Antoni de L’Ostre magister języków, Jan Tymowski, wojski wyższego powiatu radomskiego i komisarz cywilno- wojskowy, Jan Bielawski cześnik inowłodski, Jan Zaremba sędzia graniczny powiatów piotrkowskiego i radomskiego, Andrzej Gołembowski Regent Ziemi Sieradzkiej. We wspomnianej księdze widnieją również podpisy złożone przez plenipotentów w imieniu ich mocodawców, co m.in. uczynił przez Maksymiliana Chodakowskiego, pułkownika wojska koronnych, Wawrzyniec Orłowski burgrabia i subdelegat grodzki wieluński. Słowa roty podpisywali również radni, przedstawiciele gminni, ławnicy oraz inni obywatele miasta, szlachetnie urodzeni jak i tzw. starszyzna cechowa. Najwięcej wpisów w księdze odnotowano 22 i 26 lipca 1791 roku. Pierwszego dnia podpisy złożyło aż 52 obywateli, a cztery dni później 49.
KONSTYTUCJA CZY PRAWO O MIASTACH
Warto wyjaśnić, iż tak naprawdę piotrkowianie składali przysięgę na prawo o miastach, „Miasta nasze wolne w Rzeczypospolitej”, uchwalone 18 kwietnia 1791 roku, i stanowiące część Konstytucji 3 Maja. Przysięgając na to prawo, jako składową Ustawy Majowej, jednocześnie składali więc przysięgę na jej wierność i stąd też taki a nie inny tytuł miejskiej księgi. Co ciekawe część piotrkowian znacznie przyczyniła się do powstania tej pierwszej europejskiej ustawy zasadniczej i ruchu mieszczańskiego, który wprowadził problematykę miejską na obrady Sejmu Czteroletniego. Dwaj piotrkowianie Tomasz Górecki w 1789 roku prezydent Piotrkowa i Roman Morawiński, miejski ławnik wzięli udział w inspirowanym przez Hugo Kołłątaja zjeździe przedstawicieli miast Rzeczypospolitej 24 listopada 1789 roku, ich podpisy widnieją pod wydanymi wówczas „Aktem Zjednoczenia Miast” i „Memoriałem Miast”. Również przy pomocy przedstawiciela wysłanego do Piotrkowa przez Kołłątaja mieszczanie piotrkowscy wypracowali postulaty polityczne ogólnokrajowe, które później trafiły na obrady Sejmu Czteroletniego. Dotyczyły one m.in. propozycję dopuszczenia mieszczan do Komisji Wojskowej, Komisji Edukacji Narodowej oraz wyznaczenia przedstawicieli miast do deputacji sejmowych zajmujących się sprawami miast.
Przechowywana w zbiorach piotrkowskiego Archiwum Państwowego „Księga wpisów na wierność Konstytucji 3 Maja miasta Piotrkowa” to nie tylko dowód na poparcie naszego miasta dla Ustawy Majowej. Zawarte w niej podpisy obywateli różnych ówczesnych stanów świadczą również o tym, że pod koniec XVIII stulecia nad Strawą określone pochodzeniem ramy społeczne zaczęły pękać, a co za tym idzie miasto stało się mimowolnym świadkiem narodzin nowoczesnego społeczeństwa, społeczeństwa które później przez ponad sto lat walczyło o zachowanie swojej polskości.
Agawa
