13 grudnia 1918 roku rząd Jędrzeja Moraczewskiego wydał dekret „O wyborach do rad miejskich na terenie b. Królestwa Kongresowego”. Radni mieli być wybierani na 3 lata w głosowaniu powszechnym, równym, tajnym i proporcjonalnym. 4 lutego 1919 roku rząd Ignacego Paderewskiego wydał z kolei dekret „O samorządzie miejskim”. Regulował on podstawowe i obowiązki wyborców oraz samorządu. Określał prawa i obowiązki radnych, kompetencje rady i sposób jej urzędowania, a także wewnętrzną organizację magistratu. Miasta od 10 do 25 tysięcy mieszkańców wybierały 24 radnych, od 25 tys. do 45 tys. – do 24 radnych miano dodawać 1 radnego na każde rozpoczęte 2.000 mieszkańców ponad 25 tysięcy.
Wybory samorządowe odbyły się w 1919 roku jedynie na obszarze b. Królestwa Polskiego. Komunistyczna Partia Robotniczej Polski – tak jak w przypadku wyborów parlamentarnych – zbojkotowała i te wybory. Polska Partia Socjalistyczna wystawiła kandydatów w 52 miastach uzyskując 420 mandatów w radach miejskich. Socjaliści władzę przejęli m.in. w Radomsku, Łodzi i Tomaszowie.
W Piotrkowie zarządzeniem z dnia 22 stycznia 1919 roku, wyznaczono wybory na 23 lutego 1919 roku. Do dnia 10.II.1919 należało złożyć listy ugrupowań przystępujących do wyborów. Wpłynęło kilkanaście list, z których zakwalifikowano jedynie 9. Wybory przeprowadził Główny Komitet Wyborczy w składzie: Michał Cieszkowski – sędzia Sądu Okręgowego w Piotrkowie jako przewodniczący oraz członkowie: Jan Grzanowski, Zygmunt Joet, Józef Karbowski, Eugeniusz Łempicki, Ludwik Pluciński, Władysław Płaneta. Miasto podzielone zostało na 18 obwodów wyborczych. Głosowanie odbywało się za pomocą kart, na których widniał jedynie numer listy wyborczej.
W Piotrkowie frekwencja nie należała do wysokich. Wielu mieszkańców nie poszło głosować. Na 23 332 uprawnionych do urn poszło jedynie 9 431 osób. Wyniki były następujące:
Polska Partia Socjalistyczna – 13 mandatów
Narodowy Związek Robotniczy – 9 mandatów
Ogólnopolski Związek Robotniczy BUND – 4 mandaty
Bezpartyjni podmiejscy rolnicy – 4 mandaty
Polski Komitet Demokratyczny – 3 mandaty
Żydowska Frakcja Ludowa „Poalej Syjon” – 2 mandaty
Niezawiśli Socjaliści Żydowscy – 1 mandat
Radnymi zostali: Felicjan Kępiński, Stanisław Sabaciński, Antoni Sikorski, Karol Bobiński, Alter Binsztak, Jakub Berliner, Herszlik Wajschof, Abram Wajschof, Zelman Staszewski, Berisz Rozenblum, Jakub Malc, Kazimierz Czerwiński, Marian Bąkowski, Maria Rudnicka, Paweł Niemeczek, Jan Wallas, Józef Ostrowski, Paweł Słowik, Seweryn Nowakowski, Jan Lis, Marian Petrol, Władysław Szwajkowski, Bolesław Dratwa, Stanisław Wrzesiński, Aleksander Kurnakowski, Bolesław Janus, Józef Żerkowski, Józef Bromski, Roman Pruszyński, Józef Słowikowski, Jan Rajkowski, Stefan Klepaczko, Antoni Uniszewski, Kazimierz Rudnicki, Edmund Wenzel, Jadwiga Młodowska.
Jak widać zdecydowane zwycięstwo odniosła PPS, jednak należy podkreślić również dobry wynik ugrupowań żydowskich, które choć podzielone, otrzymały 7 na 36 mandatów. Wynik ten jednak nie powinien dziwić, biorąc pod uwagę fakt, że Żydzi wówczas stanowili 25% mieszkańców Piotrkowa.
Rada Miejska w Piotrkowie zebrała się na inauguracyjnym posiedzeniu 7 marca 1919 roku. Prezesem Rady Miejskiej (czyli przewodniczącym w obecnej nomenklaturze) wybrano prawnika Kazimierza Rudnickiego z PKD a wiceprezesem Mariana Bąkowskiego z PPS (wkrótce zastąpił go Aleksander Kurnakowski z NZR). Wobec dużych różnic pomiędzy ugrupowaniami nie wybrano prezydenta. Dokonano tego dopiero 10 maja 1919 roku. W głosowaniu tajnym został nim Hugo Mantej.
Artur Wolski
