Pomysł na uczczenie człowieka, który zgodnie z porzekadłem „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię” pojawił się w 1971 r. w głowach członków Towarzystwa Przyjaciół Piotrkowa Trybunalskiego. Gdy nieco później, decyzją UNESCO, ustanowiono cały rok 1973 mianem Roku Kopernikowskiego, pomysłodawcy postanowili urzeczywistnić swoje marzenie. Popularne w tych czasach działanie zwane „czynem społecznym” pozwoliło zmobilizować mnóstwo osób i środowisk. Zaangażowano m.in. harcerzy, którzy w ramach prac w zastępach zbierali złom i wszelkie kawałki metalu, by móc je przetopić na przyszły pomnik. Z kolei pracownicy Fabryki Maszyn Górniczych PIOMA zgodzili się zrobić odlew. I wspólną pracą wielu par rąk udało się urzeczywistnić te marzenia. 20 października 1973 roku przed budynkiem najstarszej piotrkowskiej szkoły w huczny sposób dokonano odsłonięcia pomnika. Lepszej 500. rocznicy urodzin astronoma nie można sobie było wymarzyć.

Pomnik stanął przed I LO, bowiem władze miasta chciały nazwać ulicę biegnącą przed szkołą właśnie imieniem słynnego astronoma. Dlatego wybrano tą lokalizację w miejsce pierwotnie zakładanej – na terenie szpitala. Ale to nie jedyna zmiana, jaka dotyczy pomnika M. Kopernika. Pierwotnie miał on być o wiele mniejszy i na jego powstanie szykowano pół tony brązu. Ostatecznie całość odlano z sześciokrotnie większej ilości surowca, bo witający uczniów Kopernik waży aż 3 tony. Dzięki temu jest dobrze widoczny z okien aut przejeżdżających Alejami Mikołaja Kopernika.

Autorką projektu pomnika jest polska rzeźbiarka Ludwika Nitschowa. Wśród wielu jej prac najbardziej chyba znaną jest „warszawska Syrenka”, ale projektowała także inny posąg Kopernika, znajdujący się przy wejściu głównym do Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Jej autorstwa są także pomniki Fryderyka Chopina stojące w Słupsku, Manchesterze i w Guadalajarze.