Otwór owalny (foramen ovale) oznacza zjawisko ubytku powstałego w przegrodzie międzyprzedsionkowej serca. Pozwala to na przepływ krwi z przedsionka prawego do przedsionka lewego. Cały proces odbywa się zgodnie z panującym gradientem ciśnień. Otwór owalny z zastawką funkcjonuje fizjologicznie podczas życia płodowego człowieka.
Przegrodę międzyprzedsionkową tworzą dwa, podstawowe elementy:
- górna przegroda wtórna (septum secundum), jest to grubsza część tworząca rąbek otworu owalnego;
- dolna przegroda pierwotna (septum primum), czyli wąski górny fragment - tworzy zastawkę otworu owalnego, która nachodzi na górny element.
Po narodzinach u dziecka dochodzi do zarośnięcia wcześniejszego otworu owalnego. To za sprawą powiększającego się w lewym przedsionku ciśnienia dochodzi do efektu zamknięcie zastawki już na trwałe. Kiedy zastawki przylegają do siebie odpowiednio, a sam otwór nie jest jednak do końca zarośnięty, człowiek może prawidłowo funkcjonować. Otwór domyka wtedy ciśnienie krwi z lewego przedsionka.
Prawidłowy proces zamknięcia zastawki na ogół następuje w ciągu pierwszych dwunastu miesięcy życia dziecka.
Kiedy możemy mówić o zjawisku drożnego otworu owalnego (PFO), czyli o dziurze w sercu? Trudności tego typu biorą się z faktu, gdy otwór owalny nie jest całkowicie zamknięty. Różnica ciśnień wywołuje wtedy przepływ krwi z lewego przedsionka do przedsionka prawego. Następuje wtedy przeciążenie obiegu płucnego. Występuje też zdecydowanie zmniejszony zasób krwi w obiegu wielkim. Występujący przeciek krwi na ogół bywa śladowy i nie ma istotności hemodynamicznej, czyli nie wymaga leczenia.
Jak się okazuje, drożny otwór owalny jest to stosunkowo popularna wada mięśnia sercowego, która pojawia się nawet u jednej trzeciej osób z populacji. Przy drożnym otworze owalnym nie pojawiają się na ogół żadne niebezpieczne dla zdrowia objawy. Czasami zjawisko może sprzyjać pojawieniu się udaru mózgu, czy też wywoływać zaburzenia rytmu mięśnia serca. Przy drożnym otworze owalnym zwiększa się ryzyko migrenowych bólów głowy, choroby wysokościowej oraz choroby kesonowej.
Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej w postaci otworu wtórnego (secundum atrial septal defect – ASD II), jest to niesinicza wada serca, która zalicza się do grupy wad przeciekowych tego organu oraz jest jedną z najczęściej występujących wrodzonych wad serca.
Ubytek polega na nie występowaniu ciągłości przegrody międzyprzedsionkowej i bezpośredniej komunikacji pomiędzy lewym i prawym przedsionkiem. Podczas wystąpienia małych ubytków istnieje nawet możliwość samoistnego zamknięcia się lub wyraźnego jego zmniejszenia. Przebieg kliniczny ubytku jest u dzieci na ogół łagodny. Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej typu II leczy się stosując w praktyce kardiologię interwencyjną, a w pojedynczych przypadkach niezbędna jest operacja kardiochirurgiczna.
