Próchnica wtórna stanowi istotny problem stomatologiczny, który dotyka zarówno dorosłych, jak i dzieci. Często rozwija się w miejscach, które wydają się już wyleczone – wokół wypełnień, koron czy mostów protetycznych. Jest trudniejsza do zauważenia i wymaga specjalistycznej diagnostyki, tak aby nie doprowadziła do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych.

Czym jest próchnica wtórna i jakie są jej przyczyny?

Próchnica wtórna rozwija się w miejscach, które były wcześniej poddane leczeniu stomatologicznemu, takich jak obszary wokół wypełnień, koron czy mostów. Jest wynikiem działania bakterii próchnicotwórczych, które znajdują tam sprzyjające warunki do namnażania się.

Do głównych przyczyn powstawania próchnicy wtórnej zalicza się:

• nieprawidłowe wykonanie wypełnienia lub uzupełnienia protetycznego,

• zaniedbania higieniczne, czyli niewłaściwe oczyszczanie zębów, szczególnie w trudno dostępnych miejscach wokół wypełnień,

• naturalne zużywanie się materiałów stomatologicznych wykorzystywanych do wykonywania wypełnień,

• indywidualne predyspozycje genetyczne,

• złe nawyki żywieniowe, zwłaszcza spożywanie dużej ilości produktów słodkich i kwaśnych.

Jak objawia się próchnica wtórna i na czym polega jej diagnostyka?

Objawy próchnicy wtórnej przez długi czas mogą być bardzo subtelne, co sprawia, że często pozostają niezauważone przez pacjentów. Charakterystycznym symptomem jest występowanie wokół wypełnień przebarwień lub ciemnych plam, które wskazują na demineralizację szkliwa. Innym częstym objawem jest nadwrażliwość zębów – szczególnie podczas spożywania gorących, zimnych, słodkich lub kwaśnych potraw. Pacjenci mogą również odczuwać ból podczas gryzienia, co świadczy o uszkodzeniu głębszych warstw zęba.

Dentysta rozpoznaje próchnicę wtórną przeprowadzając szczegółowe badanie kliniczne z użyciem narzędzi diagnostycznych, takich jak np. lupy stomatologiczne. Niezbędnym elementem diagnostyki są także zdjęcia rentgenowskie, które umożliwiają wykrycie zmian w obszarach niewidocznych gołym okiem, np. pod koroną lub w przestrzeniach międzyzębowych. W przypadku podejrzenia zaawansowanych zmian, lekarz może zlecić dodatkowe badania, przede wszystkim tomografię komputerową zębów, która precyzyjnie obrazuje ich strukturę anatomiczną.

Jak przebiega leczenie próchnicy wtórnej?

Leczenie próchnicy wtórnej zależy głównie od stopnia zaawansowania problemu. Na początkowym etapie schorzenia, gdy zmiany dotyczą jedynie powierzchni szkliwa, możliwe jest usunięcie starego wypełnienia, dokładne oczyszczenie ubytku i założenie nowego materiału, np. kompozytowego lub ceramicznego. W bardziej zaawansowanych przypadkach, gdy próchnica uszkadza głębsze warstwy zęba, konieczne może być przeprowadzenie leczenia endodontycznego (kanałowego).

Jeśli próchnica doprowadziła do znacznej destrukcji tkanek zęba, stomatolog może zdecydować o konieczności zastosowania korony lub mostu protetycznego. W skrajnych przypadkach, gdy nie ma możliwości odbudowy zęba, konieczne jest jego usunięcie, a następnie uzupełnienie luki, tak aby zachować funkcjonalność układu żucia i estetykę uśmiechu.

Jak zapobiegać próchnicy wtórnej?

Zapobieganie próchnicy wtórnej opiera się na kilku fundamentalnych zasadach. Podstawą jest regularna, prawidłowa higiena jamy ustnej. Wskazane jest szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie przez 2-3 minuty przy użyciu pasty z fluorem, a także oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych. Ważnym elementem jest stosowanie płynów do płukania jamy ustnej, które ograniczają rozwój szkodliwych bakterii.

Równie istotne są regularne wizyty kontrolne u stomatologa. Podczas takich wizyt dentysta przede wszystkim ocenia stan zębów, wykrywa ewentualne ubytki i może natychmiast je wyleczyć, zanim staną się bardziej zaawansowane. W trakcie wizyty kontrolnej zlecona (lub od razu wykonana) może zostać także profesjonalna higienizacja, czyli oczyszczanie zębów z kamienia i płytki nazębnej, które są głównymi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi próchnicy.

W zapobieganiu próchnicy, również wtórnej, dużą rolę odgrywa dieta. Ograniczenie spożycia produktów bogatych w cukry (główne słodyczy i gazowanych napojów) oraz ostrożność w spożywaniu produktów kwaśnych (soki owocowe, cytrusy, kiszone warzywa) pozwalają na zmniejszenie ryzyka uszkodzeń szkliwa i rozwoju ubytków. Zaleca się natomiast spożywanie produktów bogatych w wapń, takich jak mleko i jego przetwory.

Dodatkową ochronę przed próchnicą stanowią nowoczesne metody prewencyjne, takie jak lakierowanie fluorkowe czy aplikacja żeli remineralizujących. Zawsze warto również omówić z dentystą rodzaj wypełnienia wykonywanego podczas leczenia próchnicy – w wielu przypadkach lepiej jest zainwestować w wysokiej jakości materiały, które są bardziej odporne na zużycie i mikropęknięcia.

Próchnica wtórna to schorzenie, które może rozwijać się latami w ukryciu. Jej wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie pozwalają na uniknięcie poważnych konsekwencji. Kluczem jest regularna profilaktyka, prawidłowe nawyki higieniczne oraz współpraca ze stomatologiem.

Artykuł powstał we współpracy z Dento Clinic z Łodzi – gabinetem stomatologicznym oferującym kompleksowe leczenie zachowawcze, endodontyczne, implantologiczne i protetyczne, a także zabiegi z zakresu chirurgii stomatologicznej oraz stomatologii estetycznej.