Powstała 13 stycznia 1867 roku po reorganizacji przez Rosjan przekształconego w Priwiślański Kraj Królestwa Polskiego. Od północy graniczyła z gubernią warszawską, od zachodu z kaliską, od wschodu z radomską i kielecką, na południu przylegała do granicy austriackiej i pruskiej. W skład guberni piotrkowskiej wchodziło 8 powiatów: piotrkowski, brzeziński, łódzki łaski, częstochowski, radomszczański, będziński i rawski. Na jej czele stał carski namiestnik zwany gubernatorem. Za najbardziej okrutnego uchodzi Iwan S. Kochanov, rezydujący w Piotrkowie w latach 1867-1884. Gubernia Piotrkowska była najbardziej uprzemysłowioną i najbogatszą gubernią w całym Królestwie, na jej terenie znajdowała się łódzki okręg przemysłowy częstochowski rejon przemysłowy oraz Zagłębie Dąbrowskie. Również pod względem liczby ludności była największą w Królestwie, a na przełomie XIX i XX wieku najgęściej zaludnioną na terenie całego imperium rosyjskiego.