Spis ludności i mieszkań jest badaniem obowiązkowym, realizowanym co 10 lat w oparciu o przepisy ustawy, a także zgodnie z zaleceniami i standardami organizacji międzynarodowych. Jest to jednocześnie największe przedsięwzięcie statystyczne podejmowane nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Warto wiedzieć także, że w przypadku wielu cech demograficzno-społecznych, jak np. poziom wykształcenia, narodowość, stopień niepełnosprawności czy wyznanie, spisy powszechne są jedynym źródłem danych.

Udział w spisie jest obowiązkowy, a kto wbrew obowiązkowi odmawia wykonania obowiązku statystycznego albo udzielenia informacji w spisie powszechnym, podlega grzywnie (art. 57 Ustawy o statystyce publicznej). Za odmowę udziału w spisie może zostań nałożona kara grzywny do 5 tys. złotych.

Wszystkie dane osobowe przetwarzane w ramach prac spisowych są poufne i podlegają szczególnej ochronie, na zasadach określonych w ustawie o statystyce publicznej oraz w ustawie o ochronie danych osobowych. Dane osobowe od momentu ich zebrania stają się danymi statystycznymi i objęte są tajemnicą statystyczną, za której złamanie może grozić do 5 lat pozbawienia wolności.

Dane pozyskane od respondentów zostaną udostępnione jedynie w postaci wynikowych informacji statystycznych i będą wykorzystane wyłącznie do opracowań, zestawień i analiz statystycznych, a także umożliwią analizę i ocenę zróżnicowania przemian demograficznych i społecznych w kraju w dowolnych przekrojach terytorialnych. Ponadto informacje od respondentów posłużą do aktualizacji operatów do badań statystycznych prowadzonych przez służby statystyki publicznej.

Spisem objęte są:

osoby fizyczne stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach i innych zamieszkanych pomieszczeniach niebędących mieszkaniami, a także osoby fizyczne niemające miejsca zamieszkania,

mieszkania, budynki, obiekty zbiorowego zakwaterowania oraz zamieszkane pomieszczenia niebędące mieszkaniami.

Metody zbierania danych.

Po raz pierwszy w historii polskiej statystyki publicznej samospis internetowy w ramach spisu ludności jest obowiązkowy. W przypadku jeżeli (np. ze względu na zaawansowany wiek, stan zdrowia czy niepełnosprawność) realizacja samospisu będzie niemożliwa, badanie przeprowadzą rachmistrze – bezpośrednio bądź telefonicznie.

Metoda obowiązkowa:

• Samospis internetowy – przeprowadzany za pośrednictwem interaktywnej aplikacji dostępnej od 1 kwietnia na stronie internetowej spis.gov.pl. W ramach tej metody respondenci na własnych komputerach lub urządzeniach mobilnych, uzupełnią wymagane dane o sobie i członkach swojego gospodarstwa domowego. Respondent może także skorzystać ze specjalnie przygotowanego stanowiska do samospisu w każdym urzędzie miasta bądź gminy, a także z możliwości „Spisu na żądanie” przeprowadzanego przez infolinię spisową (22 279 99 99) w kanale „Spisz się przez telefon”.
  
  Każda osoba, która zakończy poprawnie samo-spis będzie mogła wziąć udział w LOTERII SPISOWEJ (loteria.spis.gov.pl), w której nagrodami są samochody osobowe oraz bony pieniężne.
  Obowiązek przeprowadzenia samospisu internetowego nie wyklucza zebrania w każdym czasie danych od osoby fizycznej, objętej spisem powszechnym, metodą wywiadu bezpośredniego lub metodą wywiadu telefonicznego. W takiej sytuacji respondent nie może odmówić przekazania danych w ramach spisu powszechnego. Udział osoby w wywiadzie bezpośrednim lub telefonicznym zwalnia ją z obowiązku przeprowadzenia samospisu internetowego.

Metody uzupełniające realizowane od 4 maja:

• wywiad telefoniczny – wspierany programem komputerowym,
• wywiad bezpośredni – przeprowadzany w zależności od sytuacji epidemicznej w kraju, przez rachmistrza spisowego, rejestrowany na elektronicznym urządzeniu przenośnym.

Weryfikacja tożsamości rachmistrza spisowego.

Każdemu rachmistrzowi spisowemu przydzielono unikatowy numer identyfikacyjny, którym posługiwał się będzie przy wykonywaniu czynności w ramach wywiadu z respondentem. Jego tożsamość można zweryfikować np. przez kontakt telefoniczny z infolinią spisową GUS: 22 279 99 99.

Zakres zbieranych danych.

Celem Spisu jest zebranie informacji o liczbie ludności oraz jej terytorialnym rozmieszczeniu i strukturze demograficzno-społecznej, a także społeczno-ekonomicznej strukturze gospodarstw domowych, ich zasobach oraz warunkach mieszkaniowych, na wszystkich szczeblach podziału terytorialnego kraju: krajowym, regionalnym oraz lokalnym.

W formularzu spisowym znajdziemy pytania z zakresu:

• charakterystyki demograficznej osób,
• aktywności ekonomicznej,
• poziomu wykształcenia,
• niepełnosprawności,
• migracji wewnętrznych i zagranicznych,
• charakterystyki etniczno-kulturowej,
• stanu i charakterystyki zasobów mieszkaniowych.

Szczegółowy zakres informacji zbieranych w NSP 2021 dostępny jest w załączniku nr 1 do ustawy z dnia 9 sierpnia 2019 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r.