Po raz pierwszy o Arkadii, jako krainie szczęśliwości, pozbawionej trosk i chorób wspomniał rzymski poeta Wergiliusz w swoich Bukolikach, co miało miejsce jeszcze w czasach przed naszą erą. W polskiej literaturze motyw Arkadii przejawia się w obrazie Soplicowa przedstawianego w „Panu Tadeuszu” przez Adama Mickiewicza czy też w „Dolinie Issy” Czesława Miłosza, który ziemię utraconą przyrównał do Arkadii. Poza literaturą przedstawienia idyllicznej krainy możemy znaleźć także w malarstwie. Spod pędzla flamandzkiego malarza Jana Fransa van Blomena wyszedł obraz „Krajobraz Arkadii”, a włoski malarz Bartolomeo Schedoni na jednym ze swoich obrazów umieścił łacińską sentencję „et in Arcadia ego”, co można przetłumaczyć jako „i ja żyłem w Arkadii”, co później powieliło w swoich dziełach kilku innych malarzy i artystów.
Arkadia, którą proponujemy odwiedzić to miejscowość położona nad rzeką Skierniewką w gminie Nieborów w powiecie łowickim. To nieco ponad sto kilometrów od Piotrkowa, czyli średnio godzina jazdy samochodem. Można tu dojechać autostradą A1 odbijając przed węzłem Stryków trasą A2 na Warszawę i później kierując się na Łowicz lub wjeżdżając w Piotrkowie na drogę ekspresową S8, by za Rawą Mazowiecką zjechać węzłem Julianów w stronę Skierniewic i dalej również kierować się na Łowicz. Obie trasy są podobnej długości i dojazd nimi jest porównywalny czasowo. Na miejscu możemy zostawić auto na parkingu gminnym i skierować się do wejścia na teren parku.
Sam park został założony w drugiej połowie XVIII wieku przez Helenę z Przeździeckich Radziwiłłową, która była wojewodziną wileńską i damą dworu carycy Katarzyny II. Park tworzyła na terenie ówczesnej wsi Łupia (należącej do męża), a prace prowadziła i nadzorowała do końca swojego życia, czyli do roku 1821. Jej mąż, Marcin Hieronim Radziwiłł (wojewoda wileński i marszałek Sejmu Rozbiorowego w latach 1773-1775), zajął się pałacem w pobliskim Nieborowie, dlatego też oba obiekty połączono w jedną instytucję muzealną - utworzone w 1945 roku Muzeum w Nieborowie i Arkadii będące obecnie oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie.
Helenę zafascynował styl ogrodowy, jaki dotarł do Polski w latach 70. XVIII wieku, zwany stylem angielskim. Stanowił odmianę dla powszechnego w czasach renesansu stylu włoskiego, uporządkowanego i geometrycznego. Styl angielski preferował swobodne kompozycje roślinne, przypominające czasem zamorskie egzotyczne wzory. Taki ogród zamarzył się Helenie. O oprawę architektoniczną zadbał szanowany architekt krajobrazu Szymon Bogumił Zug, który przygotowania rozpoczął przy sporym udziale księżnej i realizował je do 1797 roku. W kolejnych latach prace te kontynuował włoski architekt Henryk Ittar. Pomysły księżnej szkicowali równie uznani artyści - francuski malarz i rysownik Jan Piotr Norblin oraz polski malarz, rysownik i grafik Aleksander Orłowski (wspomina o nim Adam Mickiewicz w III księdze „Pana Tadeusza” i Aleksander Puszkin w poemacie „Rusłan i Ludmiła”). Po fazie projektowej, w roku 1778, przystąpiono do zakładania ogrodu, a wieś Łupia przemianowano wówczas na Arkadię. Ogród i rozległy park były dziełem życia Heleny Radziwiłłowej. Przez ponad dwadzieścia lat ich tworzenia powstało mnóstwo budowli, uzupełniających tworzony z rozmachem romantyczny i idylliczny zakątek.
Jako pierwsze, na brzegu spiętrzonego stawu arkadyjskiego powstały Kaskada i Chata przy Wodospadzie, które pojawiły się w 1781 roku. Dwa lata później pojawił się kolejny obiekt - Przybytek Arcykapłana, budynek w formie sztucznej ruiny, czyli imitującej stary i podniszczony. Tuż po nim zaczęły się wyłaniać kształty Świątyni Diany, ostatecznie ukończonej w 1785 roku. W jej wnętrzach znajdują się Westybul, Gabinet Etruski, owalna Sypialnia i reprezentacyjna sala zwana Panteonem, a całość przykuwa uwagę spacerujących wokół stawu portykiem wspartym na czterech kolumnach. W roku 1784 powstał Akwedukt, zbudowany nad kaskadą wodną, przez co jest wdzięcznym obiektem dla fotografów. Istnieje do dziś tylko dzięki zachowanym szkicom i projektom Zuga, bowiem kolejni właściciele parku rozebrali budowlę po 1864 roku. Rekonstrukcji obiektu podjął się dopiero w 1951 roku Gerard Ciołek, wybitny polski architekt, historyk sztuki ogrodowej i planista ogrodów. Niestety Zbigniew Radziwiłł, będący właścicielem parku po 1864 roku rozebrał wiele obiektów, które powstały pod nadzorem wspomnianego już Henryka Ittara, czyli po roku 1797.
W latach 1785-1789 na Wyspie Topolowej został zbudowany grobowiec, wzorowany na grobowcu Jana Jakuba Rousseau w Ermenonville, mający stanowić symboliczny nagrobek księżnej fundatorki. Dodano wzniesioną z polnych głazów Grotę Sybilli, powstały rustykalne Chatki Filemona i Baucydy oraz Łuk Kamienny. Spoglądając przez niego od wschodniej strony zobaczymy Świątynię Diany, a Łuk tworzy z tej perspektywy wyjątkowe obramowanie.
Wśród budowli parkowych warto wspomnieć jeszcze o Zakątku Melancholii, Bramie Czasu i kręgu ołtarzowym na Wyspie Ofiar, które powstały w podobnym czasie. W latach dziewięćdziesiątych z kolei powstał przylegający do Łuku Kamiennego Dom Murgrabiego i Domek Gotycki nad Grotą Sybilli. W ostatnich latach tworzenia tego wyjątkowego miejsca zostało urządzone w Świątyni wnętrze Gabinetu Etruskiego z neoklasycystycznym wystrojem i malowidłami Michała Płońskiego i Aleksandra Orłowskiego. Po roku 1800 ogród w Arkadii zaczął się rozrastać poza założony początkowo teren, rozlewając się na okoliczne pola. Jednak wymienione już budowle o osobliwych nazwach to tylko część architektury parkowej, którą uzupełniają liczne rzeźby ogrodowe, w tym wiele kopii rzeźb antycznych. Warto też zwrócić uwagę na charakterystyczny Mur z Hermami. To elementy dekoracyjne w kształcie zwężającego się ku dołowi słupka zakończonego na szczycie popiersiem lub rzeźbą głowy. Hermy wzięły swą nazwę od tego, że w Grecji do V wieku p.n.e. przedstawiano na nich jedynie podobizny greckiego boga Hermesa, a dopiero w kolejnych wiekach zaczęły się pojawiać głowy innych bogów i herosów. Mur z Hermami powstał (podobnie jak Przybytek Arcykapłana) w formie sztucznej ruiny.
Od 23 listopada 2017 roku zabytkowy park w Arkadii wespół z zespołem pałacowo-ogrodowym w Nieborowie znajduje się na liście Pomników Historii jako jeden z czterech obiektów o takim statusie w województwie łódzkim (obok Bazyliki Katedralnej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Łowiczu, Zespołu Opactwa Cystersów w Sulejowie i Wielokulturowego Krajobrazu Miasta Przemysłowego w Łodzi). Jest udostępniony do zwiedzania codziennie, ale należy pamiętać o zakupie biletu. Odwiedzających obowiązuje też regulamin zwiedzania wprowadzony ze względu na obostrzenia dotyczące pandemii.
Będąc w Arkadii można poświęcić nieco czasu, by zobaczyć pałac w pobliskim Nieborowie (z wyłączeniem wnętrz, bowiem ekspozycja pałacowa jest niedostępna do końca lutego 2022 roku) lub Skansen Ziemi Łowickiej w Łowiczu. To kolejne atrakcje turystyczne województwa łódzkiego, o których nie omieszkamy napisać w kolejnych artykułach z cyklu „Odkrywamy znane i nieznane”.
