Topinambur – znany od wieków, wciąż odkrywany na nowo
Topinambur, znany także pod nazwą słonecznika bulwiastego, ziemnej gruszki lub też karczocha jerozolimskiego, swoją oryginalną nazwę zawdzięcza plemieniu Indian Topinamboore, zamieszkujących północno-wschodni obszar Ameryki Północnej. To właśnie stamtąd trafił do Europy i od XVII wieku był powszechnie uprawiany. Na polskie stoły trafił już w XVIII wieku i był doceniany ze względu na swój ziemisty, lekko orzechowy smak, który łączy walory ziemniaków oraz pestek słonecznika. W kolejnych dekadach został wyparty przez ziemniaki.
Nieco zapomniany topinambur przeżywa obecnie renesans swojej popularności. I nie tylko pod względem kulinarnym, ale także jako roślina ozdobna (należy do rodziny astrowatych i bardzo ładnie kwitnie) i pastewna (jako pasza dla zwierząt hodowlanych). Łatwość upraw – wytrzymuje nawet 30 stopniowe mrozy, szybko się rozprzestrzenia i posiada zdolność do regeneracji z bulw, kłączy oraz pędów nadziemnych – sprawia, że jego nasadzenia można rozwinąć nawet na trudnych obszarach, takich jak przydroża, nieużytki oraz obrzeża polne. W Polsce zarejestrowane są dwie odmiany słonecznika bulwiastego: Albik z wydłużonymi, białymi bulwami oraz Rubik z owalnymi, o fioletowym zabarwieniu.
Zobacz także: Topinambur – czym jest? Właściwości i przepisy na potrawy
Jak jeść topinambur?
Jak jeść topinambur – na surowo, ugotowany czy pieczony? Bulwy można jeść na surowo, zachowują wówczas najwięcej wartości odżywczych – wystarczy je umyć pod bieżącą wodą i dobrze wyszorować skórę – jednak u osób o wrażliwszym układzie pokarmowym mogą pojawić się wzdęcia i problemy trawienne. Surowy topinambur zastąpi rzodkiewkę, nadaje się także do przygotowania surówki z dodatkiem marchewki i jabłka. Warzywo można także gotować jak ziemniaki – wrzucamy je umyte do osolonego wrzątku i gotujemy około 20-25 minut w zależności od wielkości. Pieczony topinambur wymaga lekkiego doprawienia oliwą z oliwek, solą i pieprzem. Bulwy można również kisić oraz krótko blanszować we wrzątku.
Ze względu na swój słodki, orzechowo-ziemniaczany smak porównywany jest do karczocha lub orzechów brazylijskich. W niektórych krajach pieczony topinambur stanowi substytut kawy, można go także dodać do herbaty jako zamiennik cytryny. Bulwy doskonale łączą się z gałką muszkatołową, serem cheddar oraz pastą tahini.
Topinambur to nie tylko zamiennik tradycyjnego puree czy też składnik do sałatek. Sprawdzi się również jako zupa-krem, główny dodatek do smażonych placków oraz samodzielna przystawka w postaci chrupiących, warzywnych chipsów i frytek. Można go łączyć również z owocami – zblendowany na gładko mus dobrze łączy się z gruszkami oraz jabłkami.
Przepis na krem z topinamburu i leśnych grzybów
Składniki dla dwóch osób:
- 0,5 kg topinamburu,
- 100 ml oliwy z oliwek,
- 30 dag świeżych podgrzybków,
- 1 ząbek czosnku,
- 1 por średniej wielkości,
- 200 ml śmietanki 30%,
- 1 litr bulionu warzywnego,
- majeranek, sól i pieprz.
Wykonanie: Topinambur umyć, wyszorować skórkę, przekroić na pół, polać oliwą z oliwek, doprawić solą i pieprzem i piec w piekarniku w temperaturze 175 stopni przez około 25-30 minut. W międzyczasie grzyby oczyścić, umyć i pokroić na mniejsze kawałki. Czosnek i białą część pora kroimy w drobne kawałeczki i podsmażamy na oliwie z oliwek. Następnie dodajemy grzyby i całość dusimy przez około 10 minut. Upieczony topinambur oraz grzyby z warzywami dodajemy do garnka z bulionem, doprawiamy solą, pieprzem i majerankiem. Całość gotujemy około 30 minut, po czym dodajemy na koniec zahartowaną śmietankę 30%. Zupę podajemy gorącą, z dodatkiem świeżej bagietki.
Zobacz także: Krem z topinamburu
Wartości odżywcze topinamburu
Topinambur ze względu na swoje wartości odżywcze może być spożywany przez każdego – dzieci, dorosłych, osoby na diecie jak i przez starszych. 100 gram słonecznika bulwiastego zawiera około 80 kcal, 561 mg potasu (co stanowi aż 28% dziennej dawki na ten pierwiastek), 6,4 ng chromu (16% dziennej dawki), 36 ng folianów (18% zapotrzebowania) oraz 2,6 grama błonnika pokarmowego. Ma dwa razy więcej witaminy C i B1 niż ziemniaki.
Bulwy zawierają do 17% inuliny, która stanowi nawet 80% wszystkich węglowodanów – to sprawia, że topinambur stanowi idealne warzywo dla cukrzyków i osób zmagających się ze skokami poziomu cukru we krwi. Inulina wraz z błonnikiem i pektynami sprzyja odtruwaniu organizmu i obniża poziom złego cholesterolu we krwi.
Najwięcej witamin znajduje się tuż pod skórką, dlatego nie poleca się obierania bulw. Bogactwo witamin A, B1, B6, C, E, K, minerałów takich jak wapń, żelazo, magnez oraz cynk, jak i polifenoli oraz błonnika sprawia, że po topinambur mogą sięgać niemal wszyscy, nawet niemowlaki - jest bowiem zdrowy i lekkostrawny.
W sklepach online można kupić sok z bulw topinamburu, który wykazuje korzystne działanie na układ odpornościowy, wrzody żołądka oraz wspomaga regenerację organizmu po długotrwałym wysiłku i nadmiernym stresie. Dostępne są również koncentraty probiotyczne z topinamburem, które rekomendowane są dla osób mających problemy z zachowanie równowagi mikrobiologicznej jelit.
Reasumując, topinambur to bez wątpienia ciekawa smakowo bulwa, która nie tylko stanowi urozmaicenie codziennej diety, ale również wykazuje wiele prozdrowotnych właściwości. Jeśli tylko nadarzy się okazja kupna, wykorzystajmy go do wielu kulinarnych eksperymentów.
