Czym jest badanie RTG?
RTG jest badaniem, które polega na naświetlaniu określonego obszaru ciała wiązką promieni Roentgena. To właśnie Wilhelm Roentgen w 1895 r. po raz pierwszy ogłosił istnienie elektromagnetycznego promieniowania X, które do dziś wykorzystuje się głównie w celach medycznych (choć nie tylko!). W 1901 r. otrzymał za swoje odkrycie nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki.
Badanie RTG wykonuje się przy użyciu lampy rentgenowskiej, która emituje falę elektromagnetyczną o długości mieszczącej się między promieniowaniem nadfioletowym a promieniowaniem gamma. Przenikając częściowo przez ciało pacjenta, promienie X padają na błonę rentgenowską, która jest rodzajem błony fotograficznej czułej na tę długość fali. Dzięki właściwości pochłaniania promieniowania X przez różne tkanki w różnym stopniu otrzymuje się obraz stanowiący odwzorowanie ich stanu wewnątrz organizmu.
Kiedy stosuje się badanie obrazowe RTG?
Promieniowanie rentgenowskie pozwala na prześwietlenie każdej części ciała, dlatego jest jedną z podstawowych technik diagnostyki obrazowej w medycynie, choć w wielu obszarach wypartą przez bardziej bezpieczną ultrasonografię. Przykład mogą stanowić tu choćby badania przesiewowe stawów biodrowych u niemowląt. Jeszcze w latach 80 jedyną stosowaną metodą zdiagnozowania nieprawidłowości było RTG, podczas gdy dziś wykonuje się w tym samym celu badanie USG bioder.
Niemniej jednak RTG jest ciągle podstawowym badaniem w diagnostyce wielu chorób, np. zapalenia płuc, gruźlicy, nowotworów płuc. Zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej pozwala również ocenić położenie oraz wielkość serca. Jest nieodzowne w problemach z układem ruchu spowodowanych urazami, ale także wskutek chorób reumatoidalnych.
Zdjęcia rentgenowskie wykonuje się również w diagnostyce bólów w obrębie jamy brzusznej, szczególnie tych niewiadomego pochodzenia. Poglądowy obraz pozwala zaobserwować zmiany patologiczne i ukierunkować dalszą diagnostykę. Promieniowanie X wykorzystuje się także w stomatologii, ortodoncji i chirurgii szczękowo-twarzowej.
Czy prześwietlenie jest bezpieczne?
Promienie X, choć pomocne w szerokim zakresie medycyny, nie są jednak obojętne dla naszego zdrowia. Promieniowanie rentgenowskie mierzy się w Siwertach (Sv). Nazwa jednostki pochodzi od nazwiska szwedzkiego fizyka, Rolfa Sieverta, a sama jednostka jest miarą ilości energii promieniowania X pochłoniętego przez organizm w odniesieniu do biologicznych skutków oddziaływania tego promieniowania na wystawiony na nie organizm. Warto podkreślić, że 1 Siwert określa dość znaczącą ilość energii – odpowiada ona za wystąpienie ostrego zespołu popromiennego. Podczas naświetlania promieniowaniem rentgena w celach diagnostycznych, przyjęta przez organizm jednorazowo dawka odpowiada tysięcznym częściom Sv, jest więc bezpieczna.
Ze względu jednak na ryzyko powstawania nowotworów oraz uszkodzenia DNA przez naświetlanie promieniowaniem X, badania RTG ogranicza się do niezbędnego minimum.
Ile razy w ciągu roku można wykonać badanie RTG?
Jednoznaczna odpowiedź na to pytanie nie istnieje, a zdania na temat dopuszczalnych dawek promieniowania są różne, zgodnie z opinią różnych organizacji na świecie. Dodatkowo, przy badaniu obrazowym RTG bierze się pod uwagę również zależność między szkodliwością promieniowania a ryzykiem, jakie niesie ze sobą dla pacjenta brak wykonania zdjęcia.
Z założenia zaleca się jednak jak najmniejszą ekspozycję pacjenta na promieniowanie Roentgena, a także zastosowanie środków ochronnych, choćby w postaci osłony narządów rozrodczych. Należy tu również wspomnieć o ochronie przed promieniowaniem radiologa, który wykonuje badanie. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do prześwietlenia jest ciąża – promienie X powodują poważne uszkodzenia płodu.
